“Sống mòn” - Tiểu thuyết hiện thực thành công bậc nhất của Nam Cao

Nam Cao - Nhà văn nổi tiếng bậc nhất trong văn học Việt Nam, bên cạnh các tác phẩm truyện ngắn, tiểu thuyết bất hủ như “Chí Phèo”, Nam Cao còn sở hữu hàng loạt tác phẩm được nhiều bạn đọc yêu thích trong đó không thể không nhắc đến tác phẩm “Sống mòn”. “Sống mòn” là bức tranh về một thời kỳ đen tối của xã hội nửa phong kiến - một giai thoại mà cả xã hội Việt Nam chìm trong bóng đêm của nghèo đói, bệnh dịch, cướp bóc và đặc biệt là sự phân biệt giàu nghèo giữa các tầng lớp trong xã hội; lúc bấy giờ tầng lớp trí thức nghèo bị ảnh hưởng khá nhiều khi mà mọi đam mê và mơ ước đều bị lấn át bởi cơm áo, gạo tiền. Hãy cùng tìm hiểu tác phẩm “Sống mòn” của Nam Cao - tiểu thuyết hiện thực thành công bậc nhất của Nam Cao.

Hoàn cảnh ra đời của tiểu thuyết “Sống mòn” 

Tiểu thuyết “Sống mòn” được nhà văn Nam Cao viết vào năm 1944, ban đầu có tên là “Chết mòn”, sau đó Nhà xuất bản Văn nghệ xuất bản tác phẩm lần đầu vào năm 1956 và đổi tên lại là “Sống mòn”. 

Cuốn tiểu thuyết là lời tâm sự đầy trăn trở của chính nhà văn Nam Cao về cuộc sống đấu tranh tư tưởng và nội tâm của những người trí thức nghèo thời đó, họ bị vòng xoáy cơm áo gạo tiền đu bám, cố thoát ra nhưng vẫn không thể và rồi cái nghèo khổ bào mòn đi bản tính tốt đẹp cùng những ước mơ của họ. Tiểu thuyết không có quá nhiều chi tiết cao trào hay phức tạp nhưng vẫn đủ để người đọc cảm nhận thông điệp của tác phẩm muốn truyền tải, rất tinh tế và sâu sắc mà chỉ có Nam Cao mới có thể lột tả được. 

Nội dung tác phẩm “Sống mòn” 

Nhân vật chính của tiểu thuyết là một thầy giáo tên Thứ, anh đã từ bỏ cuộc sống chốn làng quê và gia đình của mình để lên Hà Thành làm thầy giáo cho một trường tư của anh họ là Đích với mong muốn có một tương lai tốt đẹp hơn. Nhưng cuộc đời chưa bao giờ dễ dàng đến thế, những ước mơ của Thứ đã dần lụi tàn theo cuộc sống cơ cực nơi tha phương, nhiều mối lo đè nặng lên vai anh, từ chuyện tiền nhà trọ cho đến tiền lương không đủ sống hay bị đối xử ích kỷ, hẹp hòi bởi những người xung quanh. 

Tất cả những điều này khiến Thứ cảm giác như mình đang chết đi từng ngày, ước mơ khát vọng cũng vì thế mà quên lãng, cái vòng lặp nghèo khổ oan nghiệt của cuộc đời vẫn bám víu, làm thay đổi con người anh và hơn hết là thay đổi cả cuộc đời của Thứ. Nó đã khiến cho anh và Liên, vợ của mình phải chia đôi hai ngả và làm cho hiểu lầm chồng chất hiểu lầm. Tất cả những điều đó cũng vì cái nghèo mà ra thôi. 

Nam Cao đã thật sự thành công khi khắc họa thành công những day dứt khổ cực của Thứ phải trải qua, cái chết không đáng sợ mà điều đáng sợ chính là việc mỗi ngày thức dậy đều phải vì cơm áo gạo tiền mà sống rồi bỏ quên đi ước mơ của bản thân, sống nhỏ nhen, lay lắt, chết mòn chết héo trong những ngày tháng khổ đau nhất cuộc đời. Trong một xã hội còn đang khó khăn và nghèo đói ở khắp nơi, việc kiếm tiền sinh nhai vốn chẳng dễ dàng gì chứ đừng nói là theo đuổi ước mơ và tham vọng của bản thân. 

Ý nghĩa nhan đề tác phẩm “Sống mòn”

Ban đầu tiểu thuyết có tên là “Chết mòn”, sau đó được đổi tên thành “Sống mòn” - sự thay đổi này nhằm nhấn mạnh hơn về cái bi kịch mà Thứ đang phải chịu đựng. Những đồng lương ít ỏi, những lo toan thường nhật, tình yêu dành cho văn học của Thứ cũng bị cái nghèo làm mờ đi, trở nên méo mó và mất đi hình dạng ban đầu để rồi mỗi đêm nhớ về vợ mình, anh lại chì chiết và lên án Liên thậm tệ. Sống cứ lê lết từng ngày, mòn mỏi trong sự nghèo khổ, rách nát và chật hẹp, những khốn cùng bủa vây một tâm hồn người nghệ sĩ giàu tình yêu cho cái đẹp nhưng rồi cũng bị vùi dập bởi cơm áo, gạo tiền “Cơm áo không đùa với khách thơ” bao giờ cả! Đau xót biết bao nhiêu, khi cuộc sống mà chẳng có lấy một niềm vui, cứ phải lay lắt cho hết ngày, chán chường nhưng chẳng có lối thoát… 

Số phận cứ vùi dập Thứ - một người có học thức, có ước mơ nếu không vì cuộc đời quá nghiệt ngã thì có lẽ anh đã có thể có một tương lai tươi sáng và hạnh phúc bên gia đình. Có thể thấy “Sống mòn” - cái tên đơn giản chỉ hai từ nhưng Nam Cao đã đưa tác phẩm của mình lên một tầm cao mới, có chiều sâu và tinh tế hơn so với cái cũ. 

Ở phần cuối tác phẩm, Thứ đã chấp nhận trước số phận nhưng bất chợt anh nghĩ về tình thế chiến tranh đang xảy ra, đột nhiên trong đầu anh có một niềm tin le lói rằng mọi thứ mọi thứ trong tương lai sẽ tốt đẹp và rộng mở hơn. Kết thúc tiểu thuyết, Nam Cao đã gợi mở ra cho người đọc một niềm tin và hy vọng mới không chỉ riêng nhân vật Thứ mà còn là bộ phận chung giới trí thức nghèo bấy giờ. Nam Cao ít nhiều muốn chúng ta hiểu được rằng, tại sao phải vùi mình vào những khổ đau khi mà ai cũng có quyền suy nghĩ tích cực và nỗ lực hơn cho một cuộc đời tốt đẹp đang chờ phía trước.

KẾT LUẬN

“Sống mòn” là một tiểu thuyết hiện thực thành công bậc nhất của Nam Cao, tác phẩm đã neo đậu lại trong lòng rất nhiều khán giả suốt một thời gian dài. Khi gấp lại cuốn tiểu thuyết, người đọc dường như vẫn còn chưa thoát khỏi sự ảm đạm, bí bách về một xã hội cùng cuộc sống khốn đốn, nghèo khổ bủa vây, hiện thực quá khắc nghiệt đến nỗi biến đổi bản chất của con người, vùi dập đi những tính tốt đẹp của họ. Cho đến tận ngày nay không thể phủ nhận được sự thành công của cuốn tiểu thuyết, “Sống mòn” rất đáng để chúng ta đọc một lần.

Xem thêm:

• “Đời thừa” - Bi kịch văn chương của một nhà văn chân chính
• Chiếc lá cuối cùng - Khi nghệ thuật là vị con người
• Văn học cách mạng - Thời kỳ của một nền văn học vị con người